Executive insight

Luisteren is een noodzaak

In twee verschillende speeches, respectievelijk in 1959 en 1960, gebruikte J.F. Kennedy gevleugelde woorden die tot op vandaag vaak geciteerd worden: “In the Chinese language, the word ‘crisis’ is composed of two characters, one representing danger and the other, opportunity.” De man was op dat moment nog geen president maar wist zijn toekomst te voorspellen. In de drie daaropvolgende jaren van zijn presidentschap kreeg hij af te rekenen met de Koude Oorlog, Vietnam, de invasie van de Varkensbaai en de Cubacrisis. O ja, en een aan populariteit winnende Martin Luther King.

Om maar te zeggen: disruption is van alle tijden. Om de zoveel decennia wordt de nood aan verandering acuut. Recente politieke aardverschuivingen met hoofdrolspelers als Donald Trump, de Brexit, de uitslag van het Italiaanse referendum en die van de verkiezingen in Oostenrijk, wijzen erop dat die drang naar verandering nu weer acuter is dan ooit. Men lijkt bereid een gok te nemen op de toekomst, zolang die er maar anders uitziet. Het is niet overdreven te stellen dat – om het woord van Kennedy te gebruiken – de wereld in crisis is.

Om uit de crisis te geraken stemmen jonge mensen voor radicale verandering. Het oudere deel van de bevolking neigt dan weer terug te willen naar hoe het vroeger was. Progressief en conservatief zijn in deze de keerzijdes van dezelfde medaille: de negatief gemotiveerde anti-stem. En om de terminologie van Kennedy aan te houden: in die anti-stem schuilt het gevaar van deze crisis. Ik laat het aan sociologen over om het gedrag te achterhalen maar kan de indruk niet afschudden dat velen zich bedreigd voelen. Dat hoeft ook niet te verwonderen. De snelheid waarmee technologische ontwikkelingen en trends elkaar opvolgen, het terrorisme en de vluchtelingenstroom… ze maken de wereld ingewikkeld en steeds onbevattelijker. Dat is bedreigend. En biologisch gezien heeft een mens slechts drie mogelijke manieren om op dreiging te reageren: vechten (fight), vluchten (flight) of verstarren (freeze).

Verstarren lijkt de gevaarlijkste en minst aangewezen keuze. Maar de bereidheid om te vechten is evenzeer zoek. Bestaat de vrees dat het gevecht a priori verloren is? Dat het kleine individu machteloos staat en de crisis niet te overwinnen valt? Verlangen naar een verleden waarin alles beter was of een toekomst waarin de problemen op magische wijze verdwijnen, zijn tekenen van vluchtgedrag. Het is je kop in het zand steken en je tenen kruisen in de hoop op een goede afloop. Er wordt blindelings gekozen voor een breuk met de huidige gang van zaken. Wie of wat die breuk moet initiëren is van ondergeschikt belang. Hetzelfde geldt voor de uitkomst ervan.

Het afgelopen jaar zien we kiezers hun lot dan ook in handen leggen van politieke leiders die hun identiteit opgebouwd hebben rond die breuk met het bestaande stelsel. Zij zijn niet per sé experts in hun vak. Ze kunnen vaak niet terugvallen op jarenlange ervaring maar komen vooral uit andere branches. Dat is een bedenkelijke trend. Eén waarvan we sterk moeten bewaken dat die zich niet doorzet naar het bedrijfsleven. Ik zie mezelf niet pakweg een wielerploeg gaan leiden vanaf morgen. Noch zie ik een ploegleider van een wielerteam mijn plaats innemen.

In tijden van crisis en chaos hebben we meer dan ooit nood aan leiders met ervaring, deskundigheid en een bewezen track record, zowel in de politiek als in het bedrijfsleven. Waarom gokken we dan op onervaren politici die de Grote Verandering aankondigen? Omdat zij luisteren. Ze hebben voeling met wat leeft in de maatschappij en maken daar handig gebruik van. Laten we daar lessen uit trekken. Expertise en ervaring zijn broodnodig om ons door deze crisis te halen, maar helaas ook nutteloos als je geen voeling houdt met de onderstroom. Laten we als bedrijfsleiders die politieke ontwikkelingen aangrijpen om het zelf anders te doen. De toekomst zal gedreven worden door emotie. Het is aan ons om de vinger aan de pols te houden, te weten hoe mensen zich voelen, hoe betrokken ze zijn. Als we daarin slagen, kunnen we van deze crisis – in de geest van Kennedy – een opportuniteit maken.

Bart De Smet, Voorzitter LEAD-IN